Overweging bij Palmpasen door ds. Matthy Bijleveld op 25 maart 2018

Eerste korte overweging n.a.v. Johannes 12, 12-24 (Intocht van Jezus in Jeruzalem, Palmpasen).

Deze zondag heet Palmzondag. Palmpasen is het katholieke woord voor deze dag.
Dat laat zien dat het naar Pasen toe gaat. U kreeg een mini-takje bij de ingang.
Wij gebruiken in plaats van een palmtak een buxustakje omdat we hier jammer genoeg geen palmen hebben. Een tak om feestelijk mee te zwaaien. De intocht van Jezus in Jeruzalem wordt gevierd. Maar we zijn onderweg, zoals het leven zelf, een onderweg zijn met zo nu en dan een feest.

De massa’ s zijn naar Jeruzalem getrokken omdat ze van het wonderteken hebben gehoord. Lazarus, de broer van de zussen Martha en Maria, is door Jezus opgewekt uit de dood. Dat maakt hen nieuwsgierig. Daar willen ze meer van weten. Ze hebben gehoord dat Jezus op weg is naar de hoofdstad, wat gaan ze nog meer met hem beleven?
De massa heeft zoals we weten belangstelling voor het sensationele; ze wil iets beleven.
Dat kennen we van onszelf en van de tijd waarin wij leven.
-Als er langs de snelweg een ongeluk gebeurt, ontstaat er een file aan de andere kant vanwege de kijkers. Voor het proces tegen Willem Holleeder staan mensen om 5 uur in de ochtend in de rij om in de rechtszaal naar binnen te kunnen. Niets menselijks is ons vreemd.

Palmpasen is voor kinderen bedoeld als feest.
Is er in Ter Apel ooit een optocht geweest met palmpaasstokken?
Een kruis met bovenop een brood haantje. Het haantje, dat verwijst naar het verraad van Petrus. En een slinger met bv 30 rozijnen; die verwijzen naar de 30 zilverlingen die Judas kreeg voor zijn verraad,  verder zitten er pinda’s en snoep aan; alles heeft een betekenis en gaat over wat er nog moet komen…

Ik heb ooit 4 jaar in Curaçao gewoond.
In die tijd zijn we drie weken in Guatemala geweest om Spaans te leren en woonden we bij een Guatemalteekse familie. Op Palmzondag waren we in Antigua.
Een oude stad door de Spanjaarden gesticht. Daar reed een kind op een echte ezel zo de kathedraal in. Prachtig.  Een kleine Jezus die op een ezel Jeruzalem binnenrijdt. Na de mis kwam hij de kerk weer uit, nog steeds op de rug van een ezel. Iedereen zwaaide hem toe met echte palmtakken.

De leerlingen van Jezus weten niet wat er gebeurt, maar laten zich net als de massa meeslepen door het gebeuren.
Mensen rukken takken van de bomen, spreiden hun kleren voor Jezus uit die daar gezeten op de rug van een ezel overheen rijdt.  Wat voor wonderteken gaat er nu gebeuren? Is Jezus de nieuwe politicus?
De sterke persoonlijkheid die we nodig hebben? De bezetting door de Romeinen duurt al zo lang. Wanneer komt de vrijheid? Ieder mens wil in vrijheid en vrede leven.
Welke partij zet zich daarvoor in?

Als je nu in Oost-Ghouta, in Congo of Venezuela woont is maar één vraag:
‘Wie komt ons redden?’, ’Wie gaat voor vrede zorgen?’…
Na het wonder van de opwekking van Lazarus was bij de massa de verwachting hooggespannen:
‘Wat is het volgende spektakelstuk van rabbi Jezus?’ Het is meeslepend.

De massa roept luid: ‘Hossanna, gezegend hij die komt in de naam van de Heer, de koning van Israel.’
Maar als ze goed hebben opgelet zien ze andere voortekens:
Jezus is de persoon op de ezel. Niet de koning op het witte paard. Wij kennen de uitleg van dit verhaal.
Jezus is niet de vertegenwoordiger van een politieke macht. Hij is Gods liefde tussen de mensen in.
Hij is het vertederende kind op de ezel. Dat klinkt mooi maar in de harde werkelijkheid van onderdrukking is het ook teleurstellend. Ik kan me voorstellen dat het een teleurstelling is.
De grote vraag is:  Kan bevrijding zonder wapengekletter?  Wat heeft de liefde van God te bieden
tegenover de gespierde taal van wereldleiders als Poetin en Trump?
Het is het verhaal van Jezus.

Het is iets dat zich afspeelt in onze ziel. Dat we blijven geloven in een andere kracht.
Het is een stem die fluistert dat wij gastvrij kunnen zijn voor vreemdelingen.
Dat wij het koninkrijk van God waar maken door armen te helpen en eenzamen te bezoeken.
Er is telkens het verhaal van één mens en het verhaal van nog een mens en nog één, één voor één.
Er is ook het verhaal van de massa’s. Dat verhaal is levensgevaarlijk.
Telkens opnieuw wordt dat uitgevonden met nieuwe technische mogelijkheden.
-Zo zijn bijvoorbeeld van 50 miljoen Facebookgebruikers zijn door databedrijf Cambridge Analytica schetsen van de aard en de persoon van de afzonderlijke gebruikers gemaakt. Als je als gebruiker 300 keer iets ‘liked’, dat wil zeggen als je aangeeft of je iets mooi vindt of waardeert dan zou Facebook jou beter dan jij jezelf kent…  De Kloosterkerk staat ook op Facebook. Worden we genoeg ‘geliked?’…

Geef ons toch een koning op een ezel, die ons verandert als mens, één voor één.
Misschien moeten wij dat zelf ook echt serieus gaan nemen in deze tijd.

Jezus gaat naar Jeruzalem en hij weet dat dit het begin van zijn einde is.
De graankorrel moet sterven. Er zal nieuw graan zijn, er kan brood worden gebakken en
de mensen voeden zich, leven en genieten van een sobere maaltijd.
Zoals vanavond hier in deze kerk. Komt u ook?
Dit is een oude waarheid, geen hype. Het geloof beziet alles vanuit de eeuwigheid.

Als de massa’s niet krijgen wat ze willen hebben verliezen ze hun belangstelling en gaan ze op zoek naar een nieuwe hype.  We gaan op zoek naar nieuwe spannende dingen, die ons moeten afleiden van
wat er werkelijk leeft in ons hart.
In ons hart leeft het verlangen naar de vrede van de vertederende koning op de ezel.
Maar die koning heeft nog een lange weg te gaan…

Tweede deel overweging Palmpasen, 25 maart 2018.

UITDELEN VAN DE KAART ‘TWEESTRIJD’, VERBEELDING VAN AAFKE HOLMAN VAN Psalm 11 (Hiervoor is toestemming van Aafke ontvangen).

Op dit moment kunnen we in het Kloostermuseum in dit gebouw een expositie bekijken, die heet: ‘De Psalmen, een vertaling in kleur’. De schilderes is Aafke Holman.
Zij heeft alle 150 psalmen en zelfs een paar meer geprobeerd in kleur weer te geven.  Naast haar aquarellen staan in potlood aantekeningen over kleur en ontwerp.
De schilderes heeft elke psalm samengevat in een paar regels. Zoals psalm 11: ‘Tweestrijd, kwaad tegenover goed. Opgetrokken uit het moeras, tot ongekende hoogte.’

De afbeelding die u in handen hebt is erg donker. Het is niet mooi. Maar welke zeggingskracht heeft het. …..eigenlijk mag ieder het vertalen naar zijn eigen gevoel….met de tekst in het achterhoofd.
Wat we zien: we zien het donkere vlak, maar als we goed kijken is het niet egaal. Er leeft iets. Onderaan zien we een oranje rode driehoekige vorm. Het rode verbeeldt de aarde, het aardse.
Dat gaat over alle kanten van het leven: vitaliteit, creativiteit, liefde maar ook over de donkere krachten die in een mens actief kunnen zijn: egocentrisme, verraad.
De richting van de driehoekige vorm is naar boven. Er is een richting.

De afbeelding van Aafke Holman bij psalm 11 heet: ‘Tweestrijd’.
In  een mens spelen verschillende krachten, zij voeren gevechten.
Soms op heel concrete momenten van kiezen: moet ik iets wel of niet doen. Moet ik kiezen voor hem of voor haar? Maar ook vager en doorlopend.
‘Wanneer kies ik voor mezelf?’
‘Wanneer denk ik aan iemand in mijn omgeving die me nodig heeft?’
‘Welke gevolgen hebben mijn omgaan met het leven en de dingen bv voor het milieu?”
‘Is het vanzelfsprekend om het vliegtuig te pakken wanneer ik dat wil?’
‘Wanneer heeft een beslissing die ik nam ooit vervelende gevolgen gehad voor andere mensen?’
‘Wie heb ik ooit verloochend?’
Hebben  we te vaak last van tweestrijd of te weinig?

Vroeger ging het wekelijks in de kerk over ‘de verderfelijke aard van de mens’.
En dat wij ons moesten bekeren. Die bekeringsweg liep dan naar de directe verlossing van het kruis. En vervolgens was het nodig je schuldbewust en nederig te voelen. Voordat ik in de Kloosterkerk kwam werken ben ik vooral in het ziekenhuis voorgegaan.
In een situatie van lijden en pijn praat je niet over kwaad en het tekortschieten van mensen.
Maar als we eerlijk zijn kunnen we er niet om heen.
De protestanten en helemaal de dominees worden voortdurend verketterd om hun zwaarmoedige verhalen.
Het lijfblad van de nieuwe spiritualiteit heet Happinez.
Toch is veel kunst, film en literatuur de plaats waar mensen zware strijd moeten leveren voor hun geluk.

Op Palmzondag vindt er een omslag plaats.
Als Jezus niet een wonder verricht, als hij niet is gekomen om direct, hier en nu mensen te bevrijden van de onderdrukkende macht van de Romeinen, hoeft de massa hem niet.
De leiders zoeken een stok om hem te slaan. Nu is het een heel ander verhaal.

Het wordt het verhaal van psalm 22.
De psalm van Jezus aan het kruis met op zijn lippen:  ‘Mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’
In onze verlatenheid roepen we God. Dat doet Jezus ook. Zo kan het een mens vergaan, zelfs als hij Jezus heet. Dit niet meer weten wie God is, het zoeken naar contact met een God die ongrijpbaar.
In de psalmen is God vaak zoek. Dat wil zeggen de mens strijdt met al zijn emoties met het leven.
En het leven is vaak tweestrijdig. Als de nood het hoogst is en wij het het meest nodig hebben
lijkt een dragend gevoel verdwenen. Psalm 22 is een uitroep van puur gevoel.
Dat is ook de ervaring van Jezus als hij zweeft tussen hemel en aarde.

En Psalm 11: ‘het kwaad spant de boog en richt zijn pijlen op de rechtvaardigen. Rechtvaardig is de Heer, Hij heeft rechtvaardigheid lief’.
Terug naar de afbeelding van Aafke Holman: Bovenin zweeft de blauwe driehoek.
Blauw voor oneindigheid, diep hemelsblauw voor ruimte, serene koele stilte. Geen koele blauwe kleur.
Maar een levend blauw, waarin wijsheid en goedheid leven. En met de punt naar beneden. Ondanks het grote donkere vlak is er beweging en richting.

De Stille week, die komt is de donkere week: hemel en aarde strijden met elkaar.
Jezus toont het kwaad en de kwetsbaarheid van de mens.
Zoals ook getoond werd in de film van Stinette Bosklopper, zo stil en verdrietig was die, met zulke prachtige beelden van het boerenbedrijf en van een prachtig kind en met een open einde…
Al de donkerheid van iedereen en van deze wereld moeten wij niet op ons nemen.
Al het kwaad is ons kwaad niet. Het is niet één groot duister vlak. Er zit beweging in als we goed kijken.
Die beweging is er ook als we met elkaar bespreken waar voor ieder van ons de draagkracht zit,
de troost.Maar ook de verantwoordelijkheid om te handelen. Dan is de stille week een goede week.
De mens heeft twee gezichten,
maar ook twee mogelijkheden.
Amen.