‘Elke tijd heeft een profeet nodig’ door ds. Matthy Bijleveld op 8 december 2019

Beste allemaal, hier aanwezig,

Vandaag de tweede zondag van Advent.
In de oude teksten van de bijbel wordt er gesproken over een twijg uit de tronk van Jesse.
Mooie woorden: een oude tronk. Een weerbarstig woord. En een nieuwe twijg.
Twijg een buigzaam woord. Een prachtig beeld. Ook voor onze tijd. Dicht bij ons.
Weerbarstig is onze tijd dat is een feit en toch een twijgje…
Iets nieuws ontstaat toch, een nieuwe geest, een geest van wijsheid en verstand, een geest van beraad en sterkte, een geest van kennis en respect.
Nieuwe oprechtheid, nieuwe eerlijkheid, we verlangen er naar. Mensen van weinig aanzien zullen recht gedaan worden. In oprechtheid komt er hoop voor de gebogenen op aarde.
Er kan iets komen wat deze mooie dingen vorm kan geven.

Iemand roept : Ga maar vast ruimte maken. De weg moet worden voorbereid. 2000 jaar geleden was het: Johannes de Doper. Een lang verwacht kind van oude ouders. Hij werd een profeet.
Je zult maar een kind krijgen dat profeet wordt. Een kind dat gaat roepen dat alles anders moet worden. Dat er allemaal niets van klopt. Bijvoorbeeld de ouders van Gretha Thunberg.

Johannes is een boeteprediker. Tot op de huidige dag, is dat geen gemakkelijke taak.
In de kerk is misschien soms ook te veel over boete doen gesproken, op een manier die mensen heeft gekleineerd. Om hen er onder te houden en bang te maken. Zodat we jarenlang dit niet meer wilden horen.

Toch, wij zijn mensen die strompelen, en te kort schieten. We maken fouten. Soms zelfs hele grote. En als een mens fouten maakt of tekort schiet schaamt hij zich. Je wilt het niet weten dat je fout zat. Je verdoezelt het. Maar daarmee is het niet weg. In tegendeel. De spanning loopt juist op. Maar hoe harder je het er onder houdt hoe krachtiger het op een onbewaakt moment omhoog springt.
Als je fouten maakt of wanneer je kort schiet kun je dat maar beter erkennen. Dan kan er over worden gesproken. Dan kun je iets goed maken of rechtzetten. Dan kun je boete doen, of liever gezegd over mogelijk herstel na gaan denken, zodat de openstaande rekening wordt vereffend.

Nederland heeft nogal wat openstaande rekeningen.
Ons koloniale verleden, de slaventijd, Suriname, onze acties in Indonesië. We kunnen net doen of het niet gebeurd is maar het komt altijd weer terug zolang je het niet erkent.

Johannes riep de mensen op om hun fouten onder ogen te zien en er ook iets mee te doen.
Advent is tijd van verwachting, er nadert iemand op wie we wachten. Waar naar we misschien zelfs verlangen. Het is een tijd van inkeer en bezinning, om de komst voor te bereiden.
Wat is er nodig? Wat is er niet goed? Durven we dat onder ogen te zien?… In ons persoonlijk leven en ook in ons samenleven. |In Nederland en wereldwijd. Het zijn de vragen die we in de kerk wel
proberen te stellen.

Johannes biedt de mensen de doop aan. In de Adventsschikking zien we als symbool hiervan het schaaltje water staan.Dat gaat natuurlijk over reiniging. We hebben vuile handen gemaakt. Dat kan soms ook niet anders, ons mensen ontbreekt het aan inzicht en overzicht. Nú wordt het tijd om ze te wassen.
Maar niet in onschuld, maar met inzicht… Als je dit te kort schieten onder ogen komt en erkent kun je vervolgens misschien iets repareren.En de doop is het begin van het toegeven dat er iets beter kan.
Dat het anders moet!

Johannes nam zijn taak serieus.
En hij vond dat de mensen die naar hem kwamen luisteren hun leven en hun samenleven ernstig moesten nemen. Je kunt je maar niet van alles permitteren. Vrijheid is mooi, maar als dat het enige is,
houden we ons zelf voor de gek. Ik weet niet of Johannes ook een politieke boodschap had.
Of dat het toch meer over misstappen in het persoonlijk leven van mensen ging. Waren er in zijn tijd veel dingen die hem pessimistisch maakten? Waar zou hij het over hebben gehad? In ieder geval over de noodzaak van een nieuwe boodschap.

In elke tijd gaat het in relaties tussen mensen over het tekort schieten tegenover elkaar. We zijn ten diepste strompelende wezens die vallen en op staan. Toch is het net of we dat altijd weer vergeten.
En we nemen een ander vaak iets kwalijk wat we zelf ook doen. Heiligen zijn er weinig.
En eigenlijk hebben we ook een hekel aan heiligen.

Hoe je het went of keert onze tijd is ook bezig met nadenken over ommekeer in onze levenswijze.
We moeten ons afkeren van dingen waar we aan gehecht zijn geraakt. We kunnen zo niet verder.
We zitten op het verkeerde spoor. Als we de aarde leefbaar willen achter laten voor al diegenen die na ons komen moeten we een offer brengen. Onze welvaart en alles wat daarbij hoort daar zijn we aan gehecht geraakt,maar de prijs ervoor is groot. We moeten iets gaan herstellen.
De kledingindustrie, het eten van vlees, vliegen, autorijden met fossiele brandstoffen… Het wordt allemaal genoemd als oorzaak van beschadiging, omdat de mens te veel wil. Er zijn veel profeten aan het woord op dit punt.

Elke tijd heeft een profeet nodig. Mensen die de problemen die er zijn ernstig nemen en een voorbeeld geven met hun eigen leven.
Maar ook hebben we humor nodig. Geestigheid. Zo is er nu in Tilburg een tentoonstelling met grappige foto’s van dieren waar we om kunnen lachen. B.v. van dat aapje dat z’n armen in de nek legt en achterover leunt en het er lekker van neemt. Of een welpje dat scheel naar ons kijkt. Op deze lichtvoetige manier maakt de tentoonstelling ons bewust van de waarde van natuurbehoud. Deze voorbeelden inspireren ons om een eerste stap te zetten. Om hoop te houden.  Zonder hoop kunnen we niet. ‘Keer je om, denk na over herstel dan kan er iets nieuws beginnen.’
‘Hoop is het doen van dingen die zinvol zijn ongeacht de afloop’, sprak ooit de dichter Vaclav Havel.’
Elke stap die je zet in het verbeteren van een persoonlijke relatie die fout is gegaan is een stap naar de ander toe.
Elk offer dat wij brengen kan bijdragen aan een oplossing voor de klimaatverandering. Laten we tot bezinning komen nu het nog kan. En ons afwenden van een weg die geen toekomst heeft. Dan geven we elkaar en de generaties na ons hoop. Dat is toch eigenlijk de boodschap.  En laten we daar niet lacherig over doen. Hoop is met geloof en liefde de basis voor menselijk leven.

Als het gaat om hoop binnen onze onderlinge relaties dan gaat het over oprecht aandacht hebben voor elkaar. Dat we elkaar in alle oprechtheid vragen hoe het gaat. Dat we samen de lastigheden van het leven een plek geven. Ons niet schamen daarover te vertellen want dan blijven we zo alleen en eenzaam.
Het delen van tranen is betekenisvol. Want in het gewone contact kan klein en groot verdriet draaglijk worden. Dan ervaren we de genadige werking van de liefde. Dat is de reden voor onze komst op zondag naar deze eeuwenoude plek van gebed. Waar we komen om te luisteren naar een eeuwenoud verhaal.
Over dat het kan komen als wij de weg vrij maken.

Soms heb ik zelf weinig hoop. Dan helpt mij om te kijken naar jonge mensen die hoop houden.
Er is een jonge vrouw die een voorstelling heeft gemaakt over Jan Pronk. De minister van ontwikkelingssamenwerking uit de vervlogen tijden. Hij had echte socialistische ideeën, zoals:
‘de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen!’
Tegenwoordig is dat idee helemaal uit de tijd. Pronk zelf is ook pessimistisch geworden. De jonge vrouw ging naar hem toe om een documentaire over Suriname te maken. Maar ze raakten aan de praat over de moderne tijd. En Pronk vertelde haar over de idealen die ze vroeger hadden.  Over het geloof dat mensen zich met elkaar kunnen verbinden etc. De jonge vrouw was in verwachting en kreeg een kind en ze zag eerlijk gezegd de toekomst niet zo zitten. Ze ging steeds vaker naar Pronk en merkte, altijd als ze terugkwam, dat ze zich beter voelde en dat ze hoop had gekregen. Van het grote verhaal en de verbinding tussen mensen.‘Alles hangt met alles samen’, laat Pronk haar zien.

Apart verhaal toch…
Pronk zelf weet het niet meer, maar hij is altijd bereid om te vertellen over wat hij denkt en hoopt. En een jongere generatie pikt het op… Oude idealen en nieuw elan, dat is Heilige geest! Het verhaal van de sterkste schouders en de zwaarste lasten; het verhaal voor een kind.
Amen.